علت شکستگی دندان چیست؟
اول به این سوال پاسخ می دهیم که منظور از شکستگی دندان چیست؟ هر دندانی دو قسمت اصلی را به نام تاج و ریشه را در بر می گیرد. قسمت تاج دندان از دو بافت سخت مینا و عاج تشکیل شده و ریشه هم از پالپ و سمنتوم تشکیل شده است. همچنین در مرکز دندان یعنی کانال ریشه، که از پالپ نرم تشکیل شده است، شامل اعصاب و عروق خونی می باشد. شکستگی دندان برای مینا، عاج، سمنتوم یا پالپ اتفاق بیوفتد.
چگونه دندان می شکند؟
دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است در اثر آن دندان بشکند.مثلا وقتی که غذاهای سفت را می جویم و یا چیزی مثل اجیل را با دندان ها می شکنیم احتمال دارد دندان هایمان بشکند. مورد دیگر که احتمال شکستن دندان و یا ترک خوردن آن وجود دارد مختص افرادی است که ورزش های رزمی مثل تکواندو انجام می دهند. همچنین افرادی که دچار مشکل دندان قروچه هستند خطر ابتلا به شکستن دندان در آنها بالا است. البته این مشکل در افراد مسن می تواند خود به خود رخ دهد به علت فرسودگی دندان ها و لثه به مرور زمان. یکی از شایع ترین بیماری های دندانی که منجر به از دست دادن دندان می شود شکستگی دندان است.
مراقبت از دندان ها اهمیت زیادی دارد، حتی می توان گفت از استخوان ها مهم تر هستند ، زیرا برخلاف استخوان شکسته، دندان شکسته حتی پس از درمان نیز هرگز صد درصد بهبود نمی یابد، اما با درمان آن می توانید از آسیب دیده گی بیشتر جلوگیری کنید.
به همین دلیل می گوییم مراقبت از دندان بسیار مهم است و بهتر راه مراقبت هم رعایت بهداشت دهان و دندان است، علاوه بر مسواک زدن و هرگز غذاهای سفت را با دندان نجوید و در صورتی که ورزشکار هستید و احتمال آسیب دیدن دندان ها وجود دارد از محافظ دندان استفاده کنید. ممکن است شکستگی به گونه ای باشد که شما با چشم نتوانید آن را خوب ببینید یعنی شکستگی و یا ترک ظریفی در طول دندان باشد.
اگر موقع جویدن غذا احساس کردید درد دارید و یا موقع خوردن غذای داغ یا سر دندانتان درد می گیرد، این موارد می تواند از علائم شکستگی یا ترک دندان باشد. ممکن است این شکستگی به حدی کوچک و ریز باشد که شما به سختی متوجه آن شود و فقط گاهی درد آن را احساس کنید. پس اگر حتی گاهی هم دردی کوتاه دارد به دندانپزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است در اثر گذشت زمان درد آن بیشتر شود و عفونت کند و درمان ان هم سخت تر و پر هزینه تر می شود.
مدل های مختلف شکستگی دندان
دو نیم شدن دندان (اسپلیت دندان)
زمانی که دندان کاملا دو تکه و یا حتی چند تکه می شود که درد زیادی به همراه دارد. این شکستگی کاملا واضح است و دندانپزشک تا جایی که امکان داشته باشد سعی می کند دندان را نجات بدهد و قسمت های آسیب دیده را ترمیم کند و در صورتی که امیدی به اصلاح آن نباشد امکان جدا کردن دندان وجود دارد.
خطوط کریز (Craze lines)
ترک های کوچکی در مینای دندان ایجاد می شود که معروف به هستند. اصولا هیچ دردی ندارند و نیازی هم به درمان خاصی ندارند اما به دندان پزشک مراجعه و آن را رفع کنید تا شدید نشود.
کاسپ شکسته
شکستگی قسمت نوک تیز سطح بایت دندان (کاسپ) است. این اتفاق معمولا اطراف پر کردن دندان رخ می دهد و پالپ را درگیر نمی کند و درد کمی دارد.
شکستگی عمودی
شکستگی عمودی معمولاً تا خط لثه ادامه پیدا می کند. چنان چه شکستگی به خط لثه نرسیده باشد در واقع شکستگی تاج ناقص باشد، دندان مشکلی برایش پیش نمی آید و با درمانی جزئی ترمیم می شود. گاهی شاید لازم باشد دندان از شکافی که به خط لثه کشیده می شود (شکستگی ناقص تاج ریشه) کشیده شود.
شکستگی عمودی ریشه
در این حالت شکستگی از زیر خط لثه شروع می شود و سپس به سمت بالا حرکت می آید. احتمال عفونت این دندان ها زیاد است زیرا تا قبل از آن هیچ علامت ظاهری ندارند که بخواهد پیشگیری و درمان شود. به همین دلیل پس از بروز عفونت احتمالا نیاز به کشیدن دندان است.
عواملی که باعث شکستگی دندان می شوند
در اینجا علت شکستگی دندان را بیان می کنیم:
- جویدن و گاز گرفتن مواد غذایی سفت
- بیماری دندان قروچه
- کهولت سن
- دندان هایی که قبلا ترمیم کرده اید و پر شده است در معرض خطر هستند.
- ورزش هایی که احتمال بر خورد ضربه به دندان ها را دارند.
- تصادفی که به فک و دندان ها آسیب برساند.
- سرد و گرم شدن دندان ها در فاصله ی خیلی کم مثلا نوشیدن چای گرم و بلا فاصله نوشیدن آب سرد.
- افرادی که بیماری های مربوط به لثه دارند احتمال شکستگی دندان آن ها زیاد است.
نشانه های شکستگی دندان
تشخیص علائم شکستگی دندان گاهی اوقات کمی مشکل است و خطوط کریز هیچ علامتی ایجاد نمی کنند و نیازی به درمان هم ندارند. اما در صورتی که شکستگی شدید باشد :
- احساس درد زمان جویدن یا گاز گرفتن
- درد های کوتاه
- تورم لثه ها و گاهی تغییر رنگ لثه
- واکنش دندان به غذا های شیرین
- درد گرفتن دندان ها نسبت به غذا های سرد و گرم
- احساس بوی بد دهان
- ایجاد غدد متورم در گردن
- تب و لرز
چگونه دندان شکسته را نجات بدهیم؟
یک راه برای درمان دندان وجود دارد و آن هم در شرایطی است که شکستگی فقط تا پالپ دندان کشیده شده باشد، در این صورت به کمک عصب کشی درمان انجام می شود. سپس یک روکش دندان یا کامپوزیت روی دندان گذاشته می شود تا از آسیب مجدد جلوگیری شود. اما اگر ترک به زیر لثه نفوذ کرده باشد دیگر قابل درمان نیست و باید کشیده شود و از ایمپلنت برای درمان آن استفاده شود.
تشخیص شکستگی دندان توسط دندانپزشک
اگر شکستگی دندان جزئی باشد، در عکس برداری با اشعه ایکس قابل تشخیص است. ولی گاهی اوقات شکستگی ها در عکس نیز نشان داده نمی شود. این اتفاق می تواند به خاطر زاویه ی عکس برداری و زاویه ی شکستگی است که نیاز است مجددا به شکلی دیگر عکس برداری شود.
همچنین با بررسی دندان های شما و پرسیدن سوالاتی مثل اینکه آیا با دندان های خود غذای سفتی خورده اید؟ دچار مشکل دندان قروچه هستید؟ یا شاید از شما بخواهد جسمی سفت را با دندان فشار دهید، در این حالت اگر ترکی باشد شما درد را احساس می کنید و می توان محل دقیق شکستگی را پیدا کرد. در هر حال دندانپزشک سعی می کند که مشکل و محل شکستگی را پیدا کند. اگر نیاز باشد، دندانپزشک از یک لنز ذره بین یا رنگ دندان برای بررسی هرگونه ترک استفاده می کند.
راه کار های درمانی شکستگی دندان
دندان پزشک با توجه به نوع شکستگی، محل و اندازه شکستگی، راه کار های درمانی مختلفی را در پیش می گیرد. دندانپزشک شما ممکن است یکی از روش های درمانی زیر را انجام دهد:
۱_ پر کردن دندان
در صورتی که شکستگی، به پالپ یا عاج دندان نرسد، دندانپزشک با استفاده از ماده ی رزین کامپوزیت که همرنگ دندان ها ی شما باشد، ترک را پر می کند. برای آن که ماده کامپوزیت به دندان بچسبد، دندانپزشک باید کمی از سطح دندان را بتراشد تا کمی ناصاف شود و ماده ی رزین به خوبی روی آن بنشیند. بعد ار پر کردن دندان با رزین هم رنگ، با استفاده از اشعه ماوراء بنفش آن را سخت و محکم می کند.
۲_ روکش دندان، کامپوزیت دندان، لمینت دندان
اگر شکستگی عاج، دندان را تخریب کند در این صورت قسمت بیشتر دندان آسیب دیده است، که دندانپزشک برای درمان آن از روکش دندان یا لمینت دندان و یا کامپوزیت دندان برای پوشاندن دندان آسیب دیده استفاده می کند. این روکش ها می تواند از فلز و یا سرامیک که لمینت نام دارد و یا نوعی ماده ی پلاستیکی بسیار محکم به نام رزین که کامپوزیت نام دارد باشد.
این روکش های کامپوزیتی و لمینتی روی دندان شکسته قرار می گیرد و از نظر عملکرد و زیبایی کاملا شبیه به دندان طبیعی هستند. البته طریقه ی قرار گیری لمینت و کامپوزیت با هم متفاوت است. برای لمینت سرامیکی باید قسمتی از دندان تراشیده شود، ولی برای کامپوزیت دندان معمولا نیازی به تراشیدن دندان نیست مگر اینکه دندان های اصلی فرم ناقصی داشته باشند. در هر دو روش دندان پزشک ابتدا قالب گیری می کند سپس آن را به لابراتوار های دندان سازی می فرستد و متناسب با رنگی که به دندان های بیمار شبیه باشد ،قالب ساخته می شود.
۳_ درمان ریشه
چنان چه ترک ایجاد شده عمیق باشد و پالپ را درگیر کند یا منجر به عفونت پالپ شده باشد، حتما باید ریشه درمان شود. اگر این اتفاق بیوفتد باید اینجا پالپ آلوده از کانال ریشه برداشته شود و کانال ریشه شکل داده و آماده شود برای اینکه کانال ریشه را با مواد زیست سازگار به نام گوتاپرکا پر شود. سپس روی آن برای استحکام از روکش، لمینت و کامپوزیت استفاده می شود.
۵_ ایمپلنت دندان
اگر دندان به طور کامل شکسته باشد و دندانپزشک امیدی به ترمیم آن نداشته باشد، در این صورت مجبور است دندان آسیب دیده را بکشد و برای جایگزین کردن آن از ایمپلنت که نوعی کاشت دندان است استفاده کند.
پیشگیری از شکستگی دندان
ممکن است در یک لحظه مثلا فقط با شکاندن یک پسته ی سر بسته با دندان هایتان، باعث تذک خوردن و یا شکستن دندان ها شوید که در این صورت باید فورا به دندان پزشکی مراجعه کنید و از یک متخصص دندان پزشک بخواهید دندان هایتان را بررسی کند. این چکاپ را به تاخیر نیندازید زیرا شکستگی و یا ترک ایجاد شده به باکتری های خطرناک اجازه نفوذ می دهد و باعث حساسیت، پوسیدگی و از دست دادن دندان ها می شود.
۱- مراقبت از برخورد ضربه
اعتقاد دندانپزشکان بر این است که اکثر دندان های ترک خورده یا شکسته نتیجه ضربه های دندانی در گذشته است که درمان نشده. این ترک ها ناشی از آسیب های ورزشی، افتادن، تصادف، جویدن اجسام سخت یا غذا های سفت می باشد. به همین خاطر می گوییم ورزشکاران باید همیشه از محافظ دهان استفاده کنند و برای هر گونه اورژانس دندانی که ممکن است رخ دهد به دندانپزشک یا متخصص ریشه مراجعه کنند.
به هیچ وجه یخ یا اجسام سخت را نجوید و از دندان برای باز کردن گره‌ها استفاده نکنید. بهترین راه محافظت از دندان ها پیشگیری است. اگر احساس کردید اتفاق بدی مثل تصادف یا زمین خوردن برای شما در حال وقوع است فورا دست خود را جلوی صورت بگیرید. زیرا مهم ترین اجزای بدن در صورت است به علاوه اینکه آسیب به صورت چه دندان و یا بینی و… بر زیبایی و اعتماد به نفس شما اثر می گذارد.
۲- چکاپ های منظم داشته باشید
به طور منظم هر سال یک بار دندان های خود را چکاپ کنید تا اگر جرمگیری و یا پوسیدگی وجود دارد ، دندانپزشک آن را درمان کند. زیرا پوسیدگی زیاد خود باعث می شود در دندان حفره ایجاد شود و به اصطلاح پوک شود. و خود این مشکل باعث می شود دندان ها در برابر شکستگی آسیب پذیرتر باشند. مخصوصا اگر دندانی را پر کرده اید به طور منظم به دندان پزشک مراجعه کنید زیرا این نوع دندان ها بیشتر در معرض آسیب هستند و می توانند بشکنند و یا لب پر شوند. همچنین سن و محل انجام کار های دندانپزشکی قبلی می تواند در دندان های آسیب دیده نقش داشته باشد و منجر به ترک و اورژانس دندانی شوند. شما با مراجعه به یک دندانپزشکی و یک بررسی ساده می توانید جلوی رخداد های بد را بگیرید.
۳-رعایت بهداشت دهان و دندان
اساسی ترین راه پیشگیری برای دندان ها همیشه مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان است. سخت ترین قسمت دندان مینای دندان است. ولی اگر عادات بدی مانند مسواک نزدن، نوشیدن نوشابه، خوردن غذا های شیرین، مسواک زدن بیش از حد، جویدن ناخن یا یخ می تواند فرسایش یا آسیب ببیند. سعی کنید با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید، و روزی یک بار نخ دندان بکشید و از مواد غذایی حاوی ویتامین D و کلسیم استفاده کنید.
سوالات متداول
آیا دندان ها مانند استخوان در صورت شکستگی خود را ترمیم می کنند؟
در صورتی که دندانی فقط در سطح بیرونی خود دچار شکستگی بسیار خفیفی شده باشد و شما بهداشت را رعایت کنید و به دندان فشاری وارد نکنید. این امکان ترمیم توسط خود دندان مانند ترمیم استخوان ها وجود دارد.
چطور بفهمیم دندانی شکسته داریم؟
یک تکه پنبه بزرگ را گلوله کنید به گونه ای که فشرده شده ی آن به اندازه ی یک حبه قند باشد. سپس آن را روی دندان های مختلف قرار دهید و فشار دهید اگر دردی احساس کردید مخصوصا موقعی که پنبه را از فشار رها می کنید، این یعنی دندان خراب یا ترک خورده دارید. البته این موضوع را موقع جویدن غذا هم متوجه خواهید شد.
وقتی غذای شیرین و یا سرد و گرم می خورید دندان هایتان حساسیت نشان می دهد. حتی ممکن است در اثر ورود هوای سرد به دهانتان متوجه این موضوع شوید.
دردی مقطعی که قطع و وصل می شود. اگر به مرور زمان درد کشیدن طولانی تر شد یعنی میزان شکستگی در حال پیشرفت است.
تورم لثه و قرمزی، به ویژه در اطراف دندان آسیب دیده مشاهده میشود.
می شود دندان شکسته را درمان نکرد؟
شکستگی دندان موردی اورژانسی نیست ولی اگر احساس درد دارید اورژانسی به حساب می آید. البته این به این معنا نیست که اگر درد ندارید دندان را به حال خود رها کنید و باید خیلی زود برای رفع مشکل نزد دندانپزشک خود بروید .اگر شکستگی دندان بسیار کم باشد و فقط ناحیه تاج را درگیر کند، معمولاً هیچ عارضه ای ایجاد نمی کند. ولی زمانی که از لثه شکسته باشد و بیمار درد شدید را تجربه کند، احتمالا عفونت زیادی کرده و این عفونت ها می تواند آنقدر شدید باشد که حتی به مغز وارد شده و باعث مننژیت شوند.
حتما باید برای دندان شکسته روکش گذاشت؟
اگر دندانی که شکسته و درد دارد، یک بیماری بسیار جدی است و معمولا نیاز به روکش دارد. شکستگی دندان ترک خورده مانند سایر استخوان های بدن بهبود نمی یابد. ترک های عمودی در دندان که تا لثه حرکت می‌کنند نیاز به روکش کامل دارند. بهترین روکش ها لمینت سرامیکی هستند و همینطور کامپوزیت دندان که علاوه بر جنبه ی درمانی و مراقبت از دندان های آسیب دیده، می توان گفت لمینت دندان و کامپوزیت دندان جنبه ی زیبایی هم دارند و هم فرم و هم رنگ دندان های شما را زیبا نشان می دهند.
اساسا استفاده از کامپوزیت و لمینت دندان برای ایجاد لبخند هالیوودی طراحی شده اند. کامپوزیت دندان نسبت به لمینت دندان قیمت کمتری دارد ولی از لحاظ زیبایی لمینت دندان به دلیل نازک بودن و شفافیتی که دارد بیشتر شبیه به دندان طبیعی است. علاوه بر آن ویژگی مثبت هر دوی این روکش ها این است که می توانید در بین طیف رنگی زیادی که دارند، رنگ مورد نظر خودتان را انتخاب کنید و حتی از زردی و نا مرتبی دندان ها آسوده شوید.
اگر هم دندانی را در اثر آسیب زیاد از دست دادید از ایمپلنت دندان برای جایگزینی آن استفاده کنید، زیرا خالی بودن فضای آن باعث می شود دندان های جانبی آن بیشتر در معرض شکستگی باشند.
